Η ιστορία της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής (ΕΟΕ) είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Η ΕΟΕ ιδρύθηκε στην Αθήνα, στις 24 Νοεμβρίου του 1894 (σύμφωνα με το Ιουλιανό Ημερολόγιο), με πρώτο Πρόεδρο τον τότε Διάδοχο Κωνσταντίνο. Την ίδια ημέρα διεξήγαγε και την πρώτη της συνεδρίαση με θέμα την διοργάνωση των πρώτων Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι τελικά τελέσθηκαν το 1896 στην Αθήνα από τις 25 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου, στο πρόσφατα ανακαινισμένο Παναθηναϊκό Στάδιο. Η ανακαίνιση αυτή επετεύχθη χάρη στη δωρεά 920.000 χρυσών δραχμών (τεράστιο για την εποχή ποσό) του μεγάθυμου Γεωργίου Αβέρωφ. Πρέπει να σημειωθεί ότι από της ιδρύσεώς της και μέχρι το έτος 2000, η ονομασία της ΕΟΕ στην ελληνική γλώσσα, ήταν “Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων” (ΕΟΑ) δεδομένου ότι ο λόγος της ιδρύσεώς της ήταν η διοργάνωση των Πρώτων Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων.
Μετά την επιτυχία των Πρώτων Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και τον απόηχο των “Ολυμπίων” του Ευαγγέλη Ζάππα, δηλαδή των Εθνικών Ολυμπιακών Αγώνων (1859, 1870, 1875, 1888-1889), η ελληνική κυβέρνηση πέρασε τον πρώτο νόμο επί αθλητικών θεμάτων στις 10 Ιουλίου του 1899. Ο νόμος αυτός έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του Αθλητισμού και του Ολυμπισμού στην Ελλάδα, δεδομένου ότι καθόριζε τα μέτρα που υιοθετούσε η ελληνική κυβέρνηση για τη διδασκαλία και την ανάπτυξη της Φυσικής Αγωγής και γενικότερα του Αθλητισμού, καθώς και τις αρμοδιότητες της ΕΟΑ. Προέβλεπε επίσης τη διάδοση του Ολυμπιακού Πνεύματος και την ανάπτυξη των κάθε είδους αθλημάτων στην Ελλάδα. Κύριες αρμοδιότητες της ΕΟΑ, βάσει του συγκεκριμένου νόμου, ήταν: (α) η οργάνωση των Πανελληνίων και Ολυμπιακών Αγώνων, (β) η διαχείριση του Παναθηναϊκού Σταδίου και (γ) η συμμετοχή των Ελλήνων αθλητών σε αγώνες του εξωτερικού. Ο ίδιος νόμος προέβλεπε επίσης ότι η ΕΟΑ θα απαρτιζόταν από δώδεκα μέλη, τα οποία θα διοικούνταν από τον Πρόεδρό της. Η συμμετοχή κυβερνητικών στελεχών και βουλευτών στη σύνθεση της πρώτης ΕΟΑ είναι ένδειξη της σημασίας που δόθηκε στην ίδρυσή της. Εκτός από τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, η ΕΟΑ διοργάνωσε στο Παναθηναϊκό Στάδιο τους πρώτους Πανελλήνιους Αγώνες το 1901 και τους Διεθνείς Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1906. Οι Αγώνες αυτοί υστυχώς σήμερα αποκαλούνται “Μεσοολυμπιάδα” παρά το γεγονός ότι είχαν διεξαχθεί υπό την αιγίδα της ΔΟΕ η οποία μέχρι το 1972 τους συμπεριλάμβανε στον επίσημο Ολυμπιακό Οδηγό της και σε όλα τα σχετικά στατιστικά στοιχεία που εξέδιδε. Αξιοσημείωτο είναι ότι μετά τους Ολυμπιακούς στο Παρίσι (1900) και στον ‘Αγιο Λουδοβίκο (1904) – που δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες του κόσμου – οι Αγώνες του 1906 ήταν εκείνοι που έδωσαν νέα ώθηση στο Ολυμπιακό Κίνημα, συμβάλλοντας στην εδραίωση των Αγώνων και την ανάκτηση της χαμένης αίγλης τους, γεγονός που επιβεβαιώθηκε με τον καλύτερο τρόπο από την επιτυχία των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου (1908) που ακολούθησαν. Η ΕΟΑ, μετά από σχετική πρόταση του Γερμανού καθηγητή Καρλ Ντίμ, διοργάνωσε την πρώτη Ολυμπιακή Λαμπαδηδρομία – με τη μορφή που τη γνωρίζουμε όλοι σήμερα – από την Αρχαία Ολυμπία στο Βερολίνο, με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936. Η Αθήνα είχε επίσης εξασφαλίσει τη συγκατάθεση της ΔΟΕ να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1914, οι οποίοι, ωστόσο, αναβλήθηκαν λόγω της διεθνούς αναταραχής που οδήγησε στο ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1949, η ΔΟΕ ενέκρινε ομόφωνα την ίδρυση της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας (ΔΟΑ) στην Αρχαία Ολυμπία, υπό την εποπτεία της ΕΟΑ, στην οποία και εμπιστεύθηκε το έργο της οργάνωσης και διοίκησης της Ακαδημίας. Επιχορηγούμενη από την ΕΟΕ και ευρισκόμενη υπό την αιγίδα της ΔΟΕ, η ΔΟΑ λειτουργεί στις εγκαταστάσεις της ΕΟΕ στην Αρχαία Ολυμπία από το 1961, ο συνολικός δε έλεγχος της οργάνωσης και λειτουργίας της ανήκει στην ΕΟΕ. Το έργο της Ακαδημίας συνίσταται στην προώθηση του Ολυμπισμού και του Ολυμπιακού Κινήματος σε διεθνές επίπεδο μέσω: (α) της ετήσιας διοργάνωσης Διεθνών Συνόδων για Νέους Μετέχοντες, για Διευθυντές ή Προέδρους Εθνικών Ολυμπιακών Ακαδημιών και Στελέχη Εθνικών Ολυμπιακών Επιτροπών και Διεθνών Ομοσπονδιών, Διεθνούς Σεμιναρίου Μεταπτυχιακών Σπουδών, για Εκπαιδευτικούς και Προσωπικό Ανωτάτων Ιδρυμάτων Φυσικής Αγωγής καθώς και για Αθλητικούς Συντάκτες, και (β) της παρότρυνσης, με στόχο τη δημιουργία Εθνικών Ολυμπιακών Ακαδημιών σε διάφορες χώρες του κόσμου. Η ΔΟΑ είναι, εξάλλου, υπεύθυνη για το πρώτο Μουσείο Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων που ιδρύθηκε στην Αρχαία Ολυμπία το 1961 από τον φίλαθλο και φιλότεχνο Γεώργιο Παπαστεφάνου-Προβατάκη, ο οποίος το δώρισε το 1965 στην ΕΟΕ.
Δημήτριος Βικέλας (Ερμούπολη Σύρου, 15/2/1835 – Αθήνα, 20/7/1908)
Απεβίωσε στην ηλικία 73 ετών.Έλληνας λόγιος, ποιητής και πεζογράφος. Ως λογοτέχνης μνημονεύεται για το μυθιστόρημά του Λουκής Λάρας (1879), έργο πολύ σημαντικό για την εξέλιξη της νεοελληνικής πεζογραφίας.
Συμμετείχε στην επιτροπή διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 1896. Ήταν ο πρώτος πρόεδρος της ΔΟΕ.
Από την έναρξη της λειτουργίας της ΕΟE Πρόεδροί της υπήρξαν οι:
Διάδοχος Κωνσταντίνος (1894-1912) Βασιλεύς Κωνσταντίνος (1913) Διάδοχος Γεώργιος (1914-1917) Μιλτιάδης Νεγροπόντης (1918-1920) Διάδοχος Γεώργιος (1921-1922) Βασιλεύς Γεώργιος ο Β’ (1922-1923) Γεώργιος Αβέρωφ (1924-30/4/1930) Ιωάννης Δροσόπουλος (1/5/1930-1936) Διάδοχος Παύλος (1936-1948) Βασιλεύς Παύλος (1948-1952) Κώστας Γεωργακόπουλος και Ιωάννης Κετσέας (1953-1954) Διάδοχος Κωνσταντίνος (1955-1964) Διάδοχος Ειρήνη (1965-1968) Θεοδόσιος Παπαθανασιάδης (1969-1973) Σπυρίδων Βελλιανίτης (31/1/1973-1974) Απόστολος Νικολαΐδης (30/8/1974-1976) Γεώργιος Αθανασιάδης (1976-1983) ‘Aγγελος Λεμπέσης (14/4/1983-1984) Λάμπης Νικολάου (1985-1988 και 1989-1992) Αντώνιος Τζίκας (1993-1996) Λάμπης Νικολάου (1997-2000 και 2001-2004) Μίνωας Ξ.Κυριακού (2004-2009) Σπύρος Καπράλος (2009-σήμερα).
Μέλη της ΔΟΕ για την Ελλάδα υπήρξαν οι: Δημήτριος Βικέλας (1894-1899) ο οποίος μάλιστα ήταν ο πρώτος Πρόεδρος της ΔΟΕ για την περίοδο 1894-1896, Αλέξανδρος Μερκάτης (1899-1925), Γεώργιος Αβέρωφ (1926-1930), Νικόλαος Πολίτης (1930-1933), Άγγελος Βολανάκης (1933-1963), Ιωάννης Κετσέας (1946-1965), τέως Βασιλεύς Κωνσταντίνος (1963-1974), Πύρρος Λάππας (1965-1980), Επαμεινώνδας Πετραλιάς (1975-1977), Νικόλαος Νησιώτης (1978-1986) και Νίκος Φιλάρετος (1981-2005), Λάμπης Νικολάου (1986-2015).